Fotoğraftaki Kişiler Gerçek Leyla ile Mecnun mu?

Bulgularımız:

• Leyla ile Mecnun’un gerçekten yaşadığına dair net bir bilgi yok.
• Leyla ile Mecnun eserinin tarihi, 9. yüzyıla kadar dayanıyor. O tarihlerde fotoğraf makinası yoktu.
• Fotoğrafta Leyla olduğu iddia edilen kişi 1900’lerde Ürdün’de fotoğrafı çekilen bir ‘Bedevi kadını’.
• Mecnun olduğu iddia edilen kişinin de bir Bedevi erkeği olduğu söyleniyor ancak net bir kanıt bulamadık.

Edebiyat, büyük aşkların ve ayrılıkların hikayesini yıllardır bizlere aktarır. Ferhat ile Şirin, Aslı ile Kerem, Romeo ile Juliet… Hepsinin ismi ve ardında kalan hikayesi kaldı elbette. Ancak internetçiler böyle düşünmüyorlar. Yüzyıllarca önce yaşayan ve TV’de dizisini izlediğimiz ‘Leyla ile Mecnun’un, gerçek fotoğrafının çekildiğini’ düşünüyorlar.

Evet, yıllardır paylaşılan bu iki kişinin görüntüsü “Leyla ile Mecnun’un gerçek fotoğrafı” olarak paylaşılıyor… Komik bir iddia tabii, o yüzden gülmek serbest.

Bu fotoğraftaki kişiler kimin nesi, neyin fesi bir bakalım dedik.

Leyla ile Mecnun zamanında fotoğraf makinası falan yoktu

Leyla ile Mecnun’un hikayesi 9. yüzyıla kadar gidiyor. Bu anlatı, 12. yüzyılda Nizami Gencevi tarafından kaleme anlınmış daha sonra bu şiir, Fuzuli tarafından 1535 yılında mesnevi olarak bugün bilinen haline getirilmişti. Her ne kadar bu anlatı popüler kültürde epey işlenmiş olsa da, bu iki aşığın gerçekten yaşadığına dair ‘kesin’ bir kanıt bulunmamakta.

Nitekim fotoğraf makinalarının en erken 19. yüzyılın ikinci yarısında genel kullanımının yaygınlaştığını düşünürsek, 9. yüzyıl veya öncesinde yaşayıp yaşamadıkları bile muğlak olan bu çiftin fotoğrafının olması elbette ki mümkün değil.

Gelelim bu fotoğraftaki kişilerin kim olduğuna. Fotoğrafların üzerindeki kumlanmadan, bu fotoğrafların 19. yy’ın sonu ve 20. yy’ın başı gibi bir tarihte çekilmiş olma ihtimali epey yüksek.

Leyla olduğu iddia edilen kadının fotoğrafını kırpıp tersine görsel arama ile Google Lens üzerinde aradığımızda, bu fotoğrafın 1900’lerin başında Jerusalem’de çekildiğine dair bir tweete ulaşıyoruz. ‘VintagePhotos’ isimli Twitter hesabı bu fotoğraftaki kişinin bir Bedevi kadını olduğunu belirtmiş fakat ismini belirtmemiş.

Fotoğrafın sağ alt köşesinde bulunan “American Colony Jarusalem” yazısı dikkatimizi çekiyor ve bu kelimeleri aratıyoruz. Library of Congress’in arşivinde bulunan bu fotoğrafın altında şu ifadeler yer alıyor.

Fotoğraf, Ürdün’ün yerleşik Kerak kasabasından, muhtemelen bir şeyhin karısı olan bir kadını gösteriyor. Yüksek sosyal statüsü, pahalı kıyafetlerine (muhtemelen Humus, Suriye’den gelen) ve saç örgülerine yansıyor. Örgüler ağırlıklı olarak Ürdün kabilelerinin Hristiyan kadınları tarafından giyiliyordu. (Kaynak: araştırmacı J. Sawalha, 2017)

Fotoğrafın çekildiği tarih olarak 1898 ile 1914 arası olduğu belirtilmiş. Yani sonuç olarak, bu kişinin söz konusu eserdeki Leyla olma ihtimalini sonsuza kadar yok etmiş oluyoruz.

Gelelim Mecnun’a…

Mecnun olduğu iddia edilen saçlı sakallı arkadaşın da muhtemelen aynı tarihte -ya da yakın bir zamanda- fotoğrafı çekilmiş olmalı. Yine tersine görsel arama yöntemiyle görseli bir güzel tarattığımızda, net bir bilgiye ulaşamıyoruz. Fotoğrafın nispeten daha net hali, Pinterest’te “Bedevi Arap erkeği” açıklamasıyla da paylaşılmış. Fotoğrafın internette dolaşımının, en erken 2007’ye kadar gittiği görülüyor.