Günümüzde internette vakit geçirirken sıklıkla kullandığımız, neredeyse hemen her şeye dair “ön bilgiye” ulaşabileceğimiz en büyük veri kaynaklarından birisi olan Vikipedi’ye nasıl içerik eklendiğini merak ettiniz mi? Elbette ki diğer bütün ansiklopediler gibi Vikipedi de kollektif, interaktif yani herkesin içerik ekleme imkanı bulunan “katılımcı” bir sözlüktür. Yani anlayacağınız siz de bu platforma, hangi meslekten olursanız olun editörlük yapabilirsiniz!

Peki bunu nasıl yapacağız dediğinizi duyar gibiyiz. Bunun için öncelikle bir Vikipedi hesabı açmanız gerekiyor. Adımları doğru yapmanız açısından fotoğraflarla, aklınızda bir soru işareti kalmayacak şekilde anlatacağız.

Kayıt olmak

• Kullanıcı adınız ve parolanızı oluşturduktan sonra captcha’yı girin ve kaydolun.

• Hesabınızı oluşturduktan sonra sayfanın en üst kısmından gerekli talimatları izleyerek, oluşturmak istediğiniz maddenin (sayfayı) yazım ekranını görebilirsiniz. Bunun biraz uğraştırıcı olduğunu söyleyebiliriz. Daha pratik bir yöntem olarak adres çubuğundaki ‘url’yi değiştirerek de yeni bir madde yazmak mümkün. Bu yöntemi kullanacağız.

• Tarayıcınızda “tr.wikipedia.org/wiki/” kısmından sonra hangi kelimeyi yazarsanız -şayet oluşturulmamışsa- o kelime için madde oluşturma sayfası gelir. “Kaynak oluştur” kısmından yeni bir sayfa oluşturabilirsiniz.

Yazıya başlarken

Başlık eklemek

Yazınızı düz yazmanız, içeriği hem biçimsiz  hem de okunaksız gösterecektir. Bu yüzden yazınızın yapısı iyi olması için sık sık alt başlıklar kullanmanızı öneririz. Bunun için “Başlık” butonuna basmanız gerekmektedir. Alt başlıklar 2, 3, 4 ve 5 olarak sıralanıyor. 1. Başlık madde başlığı olduğu için zaten kullanmış oluyoruz. Görselde başlıkların sıralanış halini önizleme ekranında bu şekilde görebilirsiniz.

Kaynak eklemek

Vikipedi kuruluşu, ansiklopedi olarak işlediği için, bizden yazımızı kaynaklandırmamızı istemektedir. Yaşı geçkin olup, küçükken Larousse ansiklopedi karıştırmış olanlar bilirler. O koskoca yazı sütunlarının altında, upuzun kaynak numaraları olurdu. Cildin son sayfasına geldiğinizde sayfalarca kaynak adresi görürdük. Aynı mantık. Yazıyı oluştururken kaynaklandırmamız şart.

• Burada “Picasso” kelimesini seçerek sol üstteki zincir butonuna basıyoruz ve bağlantımızı ekliyoruz.

• İlk etapta karşımıza Picasso ile alakalı Vikipedi maddeleri çıkıyor. Şayet üzerinde çalıştığımız madde bu ilgili maddelerle bağdaşıyorsa, kaynak olarak seçip kullanabiliriz. Başka bir siteye yönlendirmemiz gerekiyorsa “Hedef sayfa ya da URL” yazan yere basarak harici bir web sitesinin adresini verip kaynak olarak gösterebiliriz.

• Ben direkt olarak Picasso’nun Viki sayfasına yönlendirmesini istediğim için halihazırda olan “Pablo Picasso” sayfasını ekledim. Siz vermek istediğiniz kaynak hangisiyse onu ekleyebilirsiniz.

• Gördüğünüz üzere kaynak bağlantım eklendi. Üstte verdiğimiz link, mavi renkte görülmekte. Vikipedi’de makale okurken sık sık karşılaşmışsınızdır. Bazı cümlelerden sonra parantez içinde bazı numaralandırmalar yapılır “[1] , [2]” gibi. Kaynağı verdikten sonra bunu numaralandırmamız gerekiyor. Bunu yapmak inanılmaz basit. Yine üstteki araç çubuğu üzerinden gideceğiz.

• Linki ekledikten sonra “kaynak” butonuna tıklıyoruz ve linkimiz numaralandırılmış oluyor.

Hepsi bu kadar. Yazımıza kaynak ekleme kısmımını halletmiş olduk. Vikipedi’de yazdığınız maddelerde hemen her cümlede en az bir adet güvenilir kaynak bulundurmaya dikkat etmeniz gerekmektedir.

Yazı tipleri

Yazınızda çeşitlilik olması açısından büyük, küçük, bold ve italik olmasına dikkat edin.

• Bold yazı, yazınızda vurgulamak istediğiniz önemli kelimeler için kullanılmalıdır. Bold, yani kalın punto, dikkat çekicidir, genelde alt başlık olarak kullanıldığı oluyor fakat bunun için üstte anlattığımız başlık butonuna basarak bir “başlık ağacı” oluşturursanız daha sağlıklı olacaktır. Başlık ağacı kabaca şudur: başlıklar kategorilenir, tıpkı ağaç dalları gibi. Her üst başlık, altındaki alt başlıkları kapsayıcı olmalıdır.
• İtalik yazı, yazınızda belirtmek vurgulamak istediğiniz alıntı, özdeyiş, aktarım gibi cümlelerde kullanmalıdır. Örneğin ben Nazım Hikmet’in sözünü paylaşacaksam tırnak içerisinde italik bir halde vermeliyim ki alıntı-aktarım olduğu belli olsun. Mesela: “Ben bir ceviz ağacıyım Gülhane Parkı’nda” diyordu şair. İfadesini kullanırken bunun bir edebi söz olduğunu belirtmek için italik halde veriyorum.
• Büyük ve küçük yazım opsiyonel olarak kullanılır herhangi bir zorunluluğu yok. Küçük harfleri kimi zaman kaynağın belirtilmediği yerde parantez içinde  “kaynak belirtilmeli” olarak yazarak not düşmek için de kullanabiliriz. Böylelikle diğer Vikipedi editörleri bu kaynağı olmayan bilgileri temellendirebilir.

Üstte bu yazım stillerini yapmak için butonlar görüyoruz. Bunlara basmak zorunda değiliz elbette.

• Yazmak istediğiniz kelimeden önce iki tane kesme işareti ( ‘ ‘ ) kullanıp yine iki tane kesme işaretiyle kapatırsanız o kelime italik oluyor.
• Yazmak istediğiniz kelimeden önce üç tane kesme işareti ( ‘ ‘ ‘ ) kullanıp yine üç tane kesme işaretiyle kapatırsanız o kelime kalın yani bold oluyor.
• Tırnakların içine <big> ya da <small> koyarak karışık yazılar da elde edebiliriz ama yazınıza ciddiyetsizlik katacağı için tavsiye edilmez.

Şablon ve Tablo eklemek

Şablon

Vikipedi’de yazı yazarken kullanılması gereken en önemli noktalar hangileri derseniz, görsel materyaller ve istatistik tabloları derim. Görsel materyal, yazınızın ansiklopedik kıvama gelmesi için epey önemli. Düşünün ki bir ansiklopedi okuyorsunuz, Tyronasaurus Rex (T-Rex) ile alakalı bir maddeye denk geldiniz. Bu eski dünyanın en vahşi yırtıcısı namıyla bilinen dinozoruna dair yazı betimsel ve açıklayıcı bir yazı okuyorsunuz ancak görsel yok. Düşünceniz ne olurdu? Yazınızın nesnel, bilimsel değer kazanması için görsel eklemeniz şart. Aradığınız önemli bir kişinin Vikipedi’deki fotoğrafı, doğum tarihi, doğum yeri, evliliği vb. bilgileri içeren bir görsel şablona muhakkak denk gelmişsinizdir. Bunun nasıl yapıldığından bahsedeceğiz.

Görselli kimlik kartı eklememiz için Vikipedi bizden öncelikle bir fotoğraf istiyor. Ancak bu fotoğrafın size ait olması gerekiyor. Yani telif hakkı başka bir sanatçıya, fotoğrafçıya ait olan görsellerin koyulmasına izin verilmiyor. Benim daha önce eklediğim görseller çoğunlukla reddedildi.

• Commons Wikimedia üzerinden hızlı bir şekilde görsel ekleyebilirsiniz. Kullanıma sunduğunuz görselin tamamıyla size ait olması gerektiğini tekrar tekrar söylemekte fayda var. Aksi taktirde algoritma bu görseli silebiliyor!
• Sağ üst köşedeki “Upload” butonuna basarak dosya yükleme penceresini açın.

Ben görsel olarak kendi çektiğimi manzara fotoğrafını kullandım. Eser sahibi kısmına da buyutec.org yazdım. Siz kendi isminizi yazabilirsiniz. Üstte “this file is my own work” seçeneğini işaretleyip devam ediyoruz.

Gerekli alanları doldurun. fotoğrafın nerede çekildiği, nasıl etiketlendiği, kategoriler gibi “optional” yazan kısımları doldurmanız zorunlu değil. Publish butonuna bastıktan sonra bize görselin URL adresini verecek. Bunu yazımızda ekleyeceğiz. Görselimizi ekledikten sonra gelelim makalemizde kullanmaya.

• Yazı sayfamıza gelerek puzzle parçası gibi görünen “şablon” butonumuzu seçiyoruz.

• Burada şablon arama ekranı çıkacak. İstediğiniz şablonu seçebilirsiniz. Kişi bilgi kartının nasıl eklendiğini öğreneceğiz.

Kişi bilgi kutusunda zorunlu olarak doldurmanız gereken kısım sadece isim. Geri kalanı sizin isteğinize kalmış. Hangi bilgileri vermek istiyorsanız bunun için kişisel parametreler var. Ben kendi kurguladığım Pc oyunu karakterinin screenshot’ını alıp Commons Wiki‘ye yükledim. Pikselcocuk olarak isimlendirdim. Bununla alakalı absürt bir içerik girdim ama tıpkı bir insanmış gibi oldu lol.

Eklemeleri bitirdikten sonra kişi bilgi şablonumuz oluştu. Tıpkı gerçek bir karakter gibi oldu tabii ki bunu yayınlamaya teşebbüsünde bulunmayacağım. Piksel adam gönüllerimizi fethetti zaten.

Yukarıda görüldüğü gibi bazı öylesine yazılmış eğlencelik parametreler ekledik ve bunları doldurduk. Önizleme ekranına geldiğimizde de bu kişisel bilgi kutusunu görebiliyoruz.

Vikipedi’ye yalnızca fotoğraf eklemek de bir başka şablon oluşturmayı gerektiriyor. Bunun için de öncelikle “Resimler ve medya” butonuna basıp, dosyamızın adını ve uzantısını ekliyoruz. Benim dosyamın adı “Pikselcocuk” , uzantısı .jpg’ydi. Bu yüzden “Pikselcocuk.jpg”  yazdım ve görselim yazımın içine eklenmiş oldu.

Tablo

Şayet yazımız bilimsel verileri kapsıyor ve bunun için belli bir çizelge oluşturmamız gerekiyorsa, tablo oluşturabilirsiniz. Bu oldukça basit. Excel kullananlar tablo yapımına az çok aşinadır. Vikipedi’de de bu çok farklı sayılmaz.

Gördüğünüz üzere bana standart olarak 3×3’lük bir tablo verdi. Satır (yatay), sütun (dikey) olacak şekilde bir tablo hazırlıyoruz. Siz 4×4, 5×6 gibi istediğiniz ölçekte bir tablo hazırlayabilirsiniz.

“Başlık metni” kısmına karşılaştırma parametrelerini yazıyoruz. Bu, kişiler, renkler, ülkeler, meyveler vb. aynı kategoride değerlendirilebilen kelimeler olmalıdır. Hücre metinlerini de amacınız doğrultusunda istediğiniz gibi doldurabilirsiniz. Ben “başlık metni”ndeki ilk kısmı boş bıraktım ve böylelikle karşılaştırma tablosu oluşturdum. Siz de aynı yöntemle kendi karşılaştırma tablonuzu yapabilirsiniz.

Diğer Seçenekler

Büyük ve küçük simge metni de yazımızı zenginleştirmek için kullanılabilir. Alt satıra geçme butonu, adından da anlaşılacağı üzere bir alt satıra yazmak için kullanılır. İlk satırda yazımızı yazarken klavyede enter tuşuna basmamız alt satıra geçmemekte, arayüz bunu tek bir satırmış gibi algılamaktadır.  Bunun için bu butonu kullanmakta fayda var.

Yazımızı oluşturduk peki şimdi ne olacak?

Şimdi artık Vikipedi editörlerini bekleme zamanı. Vikipedi’nin madde ekleme koşulları biraz meşakatli. Öyle her önüne gelen maddeyi onaylamıyorlar. Belli bir kitle, kitleler tarafından tanınan, bilinen kavramları, kişileri kabul ediyorlar. “Kaydadeğerlik” ilkesine sonuna kadar bağlılar. Yazmakta olduğunuz madde, çoğunluk tarafından bilinen, eklenmesi gereken bir madde ise, zengin kaynaklar kullanarak, açıklayıcı, yalın bir anlatımla oluşturup editoryal incelemeye gönderebilirsiniz. Editörler gün içinde birkaç saat gibi bir sürede maddenizi okuyor ve incelemeye alıyorlar. Şayet kabul edilebilir bir madde ise denetime gidip onaylanmayı bekliyor, Vikipedi’ye uygun değilse kırmızı bayrak alarak silinecekler kısmına gönderiliyor. Bu da Türkiye’deki editörlerin inisiyatifine kalmış bir şey.