
Web sitelerinin geçmişini görmek: Internet Archive nasıl kullanılır?
Bugün en çok kullandığınız, en çok vakit harcadığınız web sitelerinin geçmişte nasıl göründüğünü merak ettiniz mi? Bunu merak ediyorsanız size Internet Archive’i tanıştırayım. Evet bu arşiv arayüzü sayesinde merak ettiğiniz internet sitelerinin eski görünümünü inceleyebilirsiniz.
İşte en çok kullanılan sitelerin eski halleri !

Web.Archive’de bulabildiğimiz en eski Facebook ekran görüntüsü bu oldu. 2004 yılına kadar gittik ve açılış ekranına ulaştık. Facebook önceden TheFacebook ismiyle kurulmuş ve o zamanlar üniversite öğrencilerinin birbiriyle kaynaşması için forum tarzı bir yapı içeriyormuş anlaşılan.

Bu da Facebook’un 2008 yılından bir görüntüsü. Çok eski Facebook kullanıcıları belki hatırlarlar, “Eski sınıf arkadaşlarını bul” ve “arkadaş bulucuyu kullan” seçenekleri o yıllarda varmış. Sonradan kaldırıldı elbette. Annemiz, babamız ve birçok aile büyüğümüz yıllar yıllar önceki sınıf arkadaşlarını, öğretmenlerini bu sayede arkadaş olarak ekliyordu. Nostaljik bir görüntü.

Twitter’da birçok şeyin değiştiği görülebiliyor. Logodaki mavi kuşumuz yok onun yerine sade, mavi bir Twitter yazısı görülüyor. Sağ tarafta yeşil, sarı karışımı korkunç bir panel de giriş yapan kullanıcıları karşılamakta. Twitter’ın çıkış noktası zaten genel olarak kullanıcıların o an aklından ne geçerse, özgürce, istediği gibi ifade edebildiği bir ortamdı. Bugün de değişen bir durum yok elbette yine aklımızdan geçenleri tıkır tıkır yazabiliyoruz ancak bugün bu platformda haber kanalları dahil birsürü kurumsal yapı görmek mümkün. Dünden bugüne Twitter da inanılmaz bir evrim geçirmiş diyebiliriz.

Dünyanın en çok kullanılan online alışveriş sitesi Amazon’un da ilk halleriyle şimdiki halinin inanılmaz farklı olduğunu söylemek mümkün. Site 90’lara has eski kodlamalarla oluşturulmuş.

Google da bir zamanlar beta sürümündeymiş. Logo biraz değişmiş ama renkler yine aynı. “Kendimi şanslı hissediyorum” butonu da o yıldan bu yana değişmeyen Google özelliklerinden anlaşılan.
Internet Archive’i nasıl kullanabiliriz?
İnternet arşivini karıştırmak oldukça basit. Bunu yapmak için ne üyelik oluşturmak gerekiyor ne de herhangi bir kurulum. Tek yapmanız gereken web.archive’e girip adres çubuğuna aramak istediğiniz web sitesinin ya da o web sitesinde bulunan herhangi bir sayfanın URL adresini kopyalayıp araştırmak. Nasıl yapıldığını adım adım görelim.
- Bunun için iki yol var. Birisi Google hesabınıza eklenti kurmak.
- Archieve’in kendi sitesinden ulaşmak.
Ben Google eklentisi kullanarak yapmanın daha kolay olduğunu düşünüyorum. Çünkü eklenti kurduğunuz zaman, gezindiğiniz web sitelerinde kolaylıkla eski sürümlere bakabiliyor, o sayfanın ekran görüntüsünü kaydedebiliyorsunuz.
Google’a Internet Archive eklentisi kurmak
Öncelikle Google’a “Chrome Web Mağazası” yazarak ilk çıkan sayfaya tıklıyoruz. Burası Google Chrome’a kurulabilecek uygun eklentilerin göründüğü mağaza. İsminin mağaza olduğuna bakmayın buradaki uygulamalrın neredeyse tamamı ücretsiz. Arama çubuğuna “Internet Archive” yazarak “Wayback Machine” yazana tıklayıp kuruyoruz.


“Chrome’a Ekle > Uzantı ekle” seçeneklerini sırasıyla işaretledikten sonra eklenti Google Chrome hesabınıza kurulmuş oluyor. İstediğiniz zaman, istediğiniz web adresinde kullanabilirsiniz.
Haydi bir deneme yapalım!
Örneğin Alexa’nın web sitesine girelim. Alexa’yı bilenler vardır mutlaka. Burada web sitelerinin globalde kaçıncı sırada olduğunu, veri trafiğinin hangi ülke-yaş-cinsiyet vb. parametrelere göre alındığını, hangi tür paylaşımlarının hit kazandığını görebilme imkanı veren, oldukça kullanışlı bir arayüz. Bu siteye girerek çıkan ekranda sağ tıklama yapıyorum ve bazı seçenekler beliriyor.
- First Version: Web sitesinin arşivlenen ilk ekran görüntüsünü getirir. Örneğin Alexa 1996’da açılmış bir site. Muhtemelen tıkladığımızda da yakın tarihlerde bir ekran görüntüsüne gidecektir.
- Recent Version: Günümüze en yakın ekran görüntüsünü getirir. Bu, bugün de olabilir dün de. Yakın bir tarih olduğu kesin.
- All Versions: Dünden bugüne yıl yıl, ay ay, gün gün bütün ekran görüntülerini getirir. Hangi tarihi arıyorsanız bulur ve seçersiniz.
- Save Page Now: Bulunduğunuz sayfayı kaydederek siz de bu arşive bir katkıda bulunabilirsiniz. Arşivlediğinizde en güncel ekran görüntüsünü siz eklemiş olursunuz. Tabii hiç arşivlenmemiş bir post, gönderi, tweet gibi verileri arşivleyerek silinse de sonsuza kadar ulaşılabilecek hale getirmiş olursunuz.
Hepsi bu kadar!


Üstteki çizelgeden istediğiniz zaman dilimine gitmeniz mümkün. Burada aynı zamanda aylar ve günler de görülebilmekte. Archieve büyük hizmet sunuyor. Neredeyse her web sitesi bir şekilde buraya istifleniyor. Kimisi senin benim gibi insanlar, kimisi oto robot kullanan bazı yazılımcılar olabiliyor. Her halükarda büyük bir okyanus diyebiliriz. İnternette “dedektifçilik” yapacak olanların kesinlikle kullanması gereken bir web arayüzü. Belki duymuşsunuzdur “Falanca kişi paylaşımını silmeden önce Screenshot aldım” ifadesini. Bu da ona benziyor. İnternet sitelerinin screenshot’ını alıyorsunuz ve bu asla silinmiyor. Yalnız web sitelerinin değil tabii, ayrıca Tweet, yorum, video, yazı gibi verileri de sonsuza kadar saklamanız mümkün.
Internet Archive alternatifi: Archive.md
Bu siteden de arşivlenmiş sayfalara, verilere ulaşılabiliyor. Yine aynı şekilde siz de kaydedebiliyorsunuz. Çalışma mantığı Internet Archive gibi. URL adresini “Save” dediğinizde kaydetme ekranı geliyor ve işlem başlıyor. Bittikten sonra kaydedilmiş sayfa için bir URL adresi yaratılıyor. “Search” kısmına yapıştırdığınız link ise, şayet sayfa daha önce kaydedilmişse sizi kaydedilmiş ekran görüntüsüne yönlendiriyor. Bunu biraz kurcalayarak efektif bir şekilde kullanabilirsiniz. Ayrıca Google Web Mağazası’nda Archive Page isminde bir Chrome eklentileri de mevcut.
Özetle arşiv kullanmak hem web sitelerinin gelişimin görmek açısından keyifli, hem de silinmemesi gereken bir veriyi saklamak için kullanışlı yöntem.